Ο Ιανός φωτογραφημένος από το Κασσίνι με φόντο την ατμόσφαιρα του Κρόνου.

Ο Ιανός είναι φυσικός δορυφόρος του πλανήτη Κρόνου, ο κοντινότερος στον πλανήτη από τους 10 μεγαλύτερους δορυφόρους του Κρόνου. Πήρε το όνομα του Ρωμαίου θεού Ιανού. Το συμβολικό του όνομα είναι «Κρόνος Χ» (ο ρωμαϊκός αριθμός 10). Ανακαλύφθηκε από τον Γάλλο αστρονόμο Ωντουέν Ντολφύς στις 15 Δεκεμβρίου 1966. Στις 29 Οκτωβρίου 1966 ο Jean Texereau είχε φωτογραφήσει τον Ιανό χωρίς να τον αντιληφθεί.

Η τροχιακή σχέση Ιανού και Επιμηθέως

Ο Ιανός και ο μικρότερος δορυφόρος Επιμηθεύς είναι συντροχιακοί, περιφέρονται δηλαδή γύρω από τον Κρόνο σχεδόν πάνω στην ίδια τροχιά. Αυτό προκάλεσε σύγχυση στους αστρονόμους, που υπέθεταν ότι μόνο ένα σώμα θα μπορούσε να καταλαμβάνει μία τροχιά. Μόλις τον Οκτώβριο 1978 οι Stephen M. Larson and John W. Fountain αντιλήφθηκαν ότι οι παρατηρήσεις αφορούσαν δύο ξεχωριστά ουράνια σώματα. Η τρέχουσα μέση ακτίνα της τροχιάς του Ιανού (μεγάλος ημιάξονας της τροχιάς του ή μέση απόσταση του κέντρου του Ιανού από το κέντρο του Κρόνου) είναι μόνο 50 km μικρότερη από αυτή του Επιμηθέως. Αυτό σημαίνει ότι η ταχύτητά του είναι λίγο μεγαλύτερη και επομένως οι δύο δορυφόροι θα έπρεπε να πλησιάζουν κάποτε και να συγκρούονται (αφού η απόσταση 50 km είναι μικρότερη του αθροίσματος των ακτίνων τους). Αλλά καθώς το εσωτερικό σώμα «προλαβαίνει» το άλλο στην τροχιά του, η αμοιβαία βαρυτική τους έλξη το επιταχύνει περισσότερο, αυξάνει τη στροφορμή του και το ωθεί σε υψηλότερη τροχιά, οπότε επιβραδύνεται. Ο εξωτερικός δορυφόρος χάνει ίσο ποσό στροφορμής και άρα μεταπίπτει σε χαμηλότερη τροχιά, οπότε επιταχύνει. Με αυτό τον τρόπο οι δορυφόροι ανταλλάσσουν τις τροχιές τους μία φορά κάθε 4 γήινα χρόνια. Μοιράζονται δηλαδή ουσιαστικά την ίδια μέση τροχιά χωρίς ποτέ να συγκρούονται, ούτε και πλησιάζουν ποτέ μεταξύ τους λιγότερο από περίπου 10.000 km). Η πιο πρόσφατη προσέγγισή τους έγινε στις 21 Ιανουαρίου 2006. Σε κάθε ανταλλαγή, η τροχιακή ακτίνα του Ιανού αυξάνεται ή μειώνεται κατά περίπου 20 km, ενώ του Επιμηθέως μειώνεται ή αυξάνεται αντιστοίχως κατά 80 km (επειδή έχει 4 φορές μικρότερη μάζα από ό,τι ο Ιανός).

Φυσικά χαρακτηριστικά

Το σχήμα του Ιανού είναι εμφανώς ακανόνιστο. Ο Ιανός έχει πολλούς κρατήρες, και αρκετοί είναι σχετικώς μεγάλοι (με διάμετρο μεγαλύτερη των 30 km), αλλά λίγα γραμμικά χαρακτηριστικά. Η επιφάνεια φαίνεται ότι είναι παλαιότερη εκείνης του Προμηθέως, αλλά νεότερη εκείνης της Πανδώρας. Από το υψηλό άλβεδο και την πολύ χαμηλή πυκνότητα, φαίνεται πιθανό ότι ο Ιανός αποτελείται από πάγο, όπως και οι περισσότεροι δορυφόροι του Κρόνου, αλλά και ότι είναι πορώδες σώμα. Εξάλλου η πολύ μικρή ένταση του βαρυτικού του πεδίου (716 φορές μικρότερη της γήινης στην επιφάνεια κατά μέσο όρο) δεν συμπιέζει σχεδόν καθόλου το υλικό του. Υπάρχει όμως μεγάλη αβεβαιότητα ως προς την πορώδη υφή.

Σημειώσεις και παραπομπές

1. ↑ J.N. Spitale et al (2006). "[http://www.journals.uchicago.edu/AJ/journal/issues/v132n2/205235/205235.web.pdf The orbits of Saturn's small satellites derived from combined historic and Cassini imaging observations]". The Astronomical Journal 132: 692.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• The Planetary Society: Janus
• 'Solar System Dynamics' των Murray και Dermott (Το κατ' εξοχήν κείμενο αναφοράς για τις τροχιές)
• Οπτική απόδοση σε "Quicktime" της συντροχιακής κινήσεως από τους Murray & Dermott
• φωτογραφία του Cassini που δείχνει τον Ιανό και τον Επιμηθέα κοντά στην εποχή της τροχιακής ανταλλαγής

Δορυφόρος του Κρόνου Αιγαίων | Αίγηρος | Αλβιόριξ | Ανθή | Άτλας | Βεβιών | Βεργελομίρος | Βέστλα | Γρείπος | Διώνη | Εγκέλαδος | Ελένη | Επιμηθεύς | Έρραπος | Θρύμορος | Ιανός | Ιαπετός | Ιαρνοσάξης | Ιζίρακος | Καλυψώ | Κάρις | Κίβικος | Λόγη | Μεθώνη | Μίμας | Μυνδιλόφαρις | Νάρβις | Πάλακος | Παλλήνη | Παν | Πανδώρα | Πολυδεύκης | Ρέα | Σαίρνακος | Σκάθις | Σκόλλις | Συρότυρος | Σύττογρος | Τάρβος | Τάρκεκος | Τελεστώ | Τηθύς | Τιτάνας | Υμίρ | Υπερίων | Υρροκίνος | Φάρβαυτις | Φενόριρος | Φοίβη | Φορνώτης | Χάτις | S/2004 S 7 | S/2004 S 12 | S/2004 S 13 | S/2004 S 17 | S/2006 S 1 | S/2007 S 2 | S/2006 S 3 | S/2007 S 2 | S/2007 S 3 |

Το Ηλιακό Σύστημα Ήλιος | Ερμής | Αφροδίτη | Γη (Σελήνη) | Άρης | Αστεροειδείς Δίας | Κρόνος | Ουρανός | Ποσειδώνας Ζώνη του Κάιπερ | Νέφος του Oort