Στη Θεωρία των Πιθανοτήτων, γεγονός, ή ενδεχόμενο, ονομάζεται ένα σύνολο απλών γεγονότων, δηλαδή ένα σύνολο αποτελεσμάτων ενός πειράματος τύχης.

Τα γεγονότα συμβολίζονται με κεφαλαία γράμματα. Το απλό γεγονός συμβολίζεται συνήθως με το γράμμα \( \,\omega \). Ένα γεγονός περιέχει ένα ή περισσότερα απλά γεγονότα. Ορίζουμε ότι ένα γεγονός πραγματοποιείται ή συμβαίνει, όταν το απλό γεγονός που προκύπτει από την εκτέλεση του πειράματος τύχης περιέχεται στο γεγονός αυτό. Βέβαιο γεγονός είναι εκείνο που συμβαίνει σε κάθε εκτέλεση του πειράματος τύχης, που γίνεται πάντα κάτω από τις ίδιες συνθήκες.

Το σύνολο όλων των δυνατών αποτελεσμάτων ενός πειράματος τύχης, δηλαδή το σύνολο όλων των απλών γεγονότων του, ονομάζεται δειγματοχώρος ή δειγματικός χώρος του πειράματος και συμβολίζεται με \( \Omega\, \). Αν με \( \,\omega_i, i=1,2,... \) συμβολίσουμε τα απλά γεγονότα του πειράματος, τότε: \( \Omega\,=\{\omega_1,\,\omega_2,\,...,\omega_n,\,...\} \). Το \( \Omega\, \) είναι το ίδιο ένα γεγονός, και μάλιστα βέβαιο. Ένα γεγονός \Alpha\,, του οποίου τα στοιχεία ανήκουν στον δειγματοχώρο \( \Omega\,, \) λέμε ότι είναι υποσύνολο του \( \Omega\,, \) και συμβολίζουμε με \( \Alpha\,\subseteq\Omega\, \) ή με \( \Alpha\,\subset\Omega\, \) αν γνωρίζουμε με σιγουριά ότι τα στοιχεία που περιλαμβάνει το \( \Alpha\, \) δεν είναι όλα τα στοιχεία του \(\Omega\,. \)

Ο ορισμός ενός γεγονότος είναι απλή υπόθεση, όταν το πλήθος των στοιχείων του δειγματοχώρου ( των αποτελεσμάτων του πειράματος τύχης δηλαδή) είναι πεπερασμένο. Αν είναι άπειρο ανακύπτουν πολλές δυσκολίες.

Ένα απλό παράδειγμα

Ας πάρουμε μία τράπουλα με 52 τραπουλόχαρτα, χωρίς μπαλαντέρ. Αν τραβήξουμε ένα χαρτί, αυτό είναι ένα απλό γεγονός και ο δειγματοχώρος μας είναι τα 52 τραπουλόχαρτα. Ένα γεγονός είναι κάθε υποσύνολο του δειγματοχώρου συμπεριλαμβανομένων καθενός από τα απλά γεγονότα, του κενού συνόλου (που, δηλαδή, δεν περιλαμβάνει στοιχεία και έχει πιθανότητα ίση με το μηδέν) και των 52 χαρτιών μαζί, δηλαδή του ίδιου του δειγματοχώρου (αλλιώς, του βέβαιου γεγονότος). Γεγονός μπορεί να είναι:

Να τύχει το φύλλο Άσσος Σπαθί.(1 φύλλο)
Να τύχει φιγούρα (δηλαδή ή Ρήγας ή Βαλές ή Ντάμα).(12 φύλλα)
Να τύχει ένα φύλλο Καρώ.(13 φύλλα)
Να μην τύχει Άσσος οποιουδήποτε χρώματος.(48 φύλλα)

Πράξεις με γεγονότα
Ισότητα

Δύο γεγονότα \( \Alpha\, \) και \( \Beta\,, \) που όταν συμβαίνει το \( \Alpha\, \) συμβαίνει πάντα το \( \Beta\, \) και επίσης, όταν συμβαίνει το \( \Beta\, \) συμβαίνει πάντα το \( \Alpha\,, \) λέγονται ίσα, και συμβολίζουμε με \( \Alpha\,=\Beta\,. \)
Διάγραμμα Venn.Τα στοιχεία που περιέχονται στο \( \Alpha\,, \) περιέχονται και στο \( \Beta\,. \) Τα δύο γεγονότα είναι ίσα. \(\Alpha\,=\Beta\, \)

Συμπλήρωμα

Το γεγονός που συμβαίνει ακριβώς τότε, όταν δεν συμβαίνει το \Alpha\,, λέγεται συμπλήρωμα του \Alpha\, και το συμβολίζουμε με \( \Alpha'\, \) ή \( \bar{\Alpha\, \)}.
Διάγραμμα Venn. Το \( \Alpha\, \) με κόκκινο, και το \( \Alpha'\, \) με πράσινο.

Από τον ορισμό αυτόν προκύπτει ότι, αν το απλό ενδεχόμενο \,\omega ανήκει στο \Alpha\,, τότε δε θα ανήκει στο \Alpha'\, και αντίστροφα, αν το \,\omega ανήκει στο \Alpha'\, τότε δε θα ανήκει στο \Alpha\,. Αυτό σημαίνει ότι τα \( \Alpha\, \) και \( \Alpha'\,, \) ως υποσύνολα του δειγματοχώρου \( \Omega\,, \) είναι συμπληρωματικά σύνολα. Είναι φανερό ότι \( (\Alpha')'\,=\Alpha\,. \)
Τομή

Το γεγονός που συμβαίνει όταν συμβούν ταυτόχρονα τα γεγονότα \( \Alpha\, \) και \(\Beta\,, \) λέγεται τομή των γεγονότων \( \Alpha\, \) και\( \Beta\, \) και συμβολίζεται \( \Alpha\cap\Beta \). Αν κάτι τέτοιο είναι αδύνατο να συμβεί, τότε λέμε ότι τα \Alpha\, και \Beta\, είναι ασυμβίβαστα ή ξένα μεταξύ τους και συμβολίζουμε με \( \Alpha\cap\Beta=\varnothing \). Η πράξη της τομής γενικεύεται και για πεπερασμένου ή απείρου πλήθους γεγονότα. Έτσι, το γεγονός που συμβαίνει όταν συμβαίνουν ταυτόχρονα τα γεγονότα \(\Alpha_1,\,\Alpha_2,\,...\Alpha_n\, \) είναι η τομή των n γεγονότων που συμβολίζεται \( \Alpha_1\cap\Alpha_2\cap...\cap\Alpha_n=\bigcap_{i=1}^{n}\Alpha_i\,. \)
Διάγραμμα Venn.Η τομή δύο γεγονότων, \Alpha\, και \Beta\,, με κόκκινο.\Alpha\cap\Beta

Ένωση

Το γεγονός που συμβαίνει, όταν συμβεί ένα τουλάχιστον από τα γεγονότα \Alpha\, και \Beta\,, λέγεται ένωση των γεγονότων \Alpha\, και \Beta\, και συμβολίζεται με \Alpha\cup\Beta. Η πράξη αυτή της ένωσης γενικεύεται και για πεπερασμένου πλήθους γεγονότα. Έτσι, το γεγονός που συμβαίνει όταν τουλάχιστον ένα από τα γεγονότα \( \Alpha_1,\,\Alpha_2,\,...\Alpha_n\, \) συμβαίνει, είναι η ένωση των n γεγονότων, που συμβολίζεται \( \Alpha_1\cup\Alpha_2\cup...\cup\Alpha_n=\bigcup_{i=1}^{n}\Alpha_i\,. \) Αν τα γεγονότα \( \Alpha_1,\,\Alpha_2,\,\Alpha_3,\,... \) είναι ασυμβίβαστα μεταξύ τους ανά δύο και η ένωσή τους είναι όλος ο δειγματοχώρος, αν δηλαδή ισχύει \Alpha_1\cup\Alpha_2\cup\Alpha_3\cup...=\Omega, και \( \Alpha_i\cap\Alpha_j=\varnothing \) για κάθε \( i \ne j \), τότε λέμε ότι τα γεγονότα αυτά αποτελούν μία διαμέριση του δειγματοχώρου.

Διάγραμμα Venn. \( \Alpha\ \), και \( \Beta\,, \) ξένα γεγονότα. \(\Alpha\cap\Beta=\varnothing \)

Διάγραμμα Venn.Η ένωση δύο γεγονότων, \Alpha\, και \Beta\,, με κόκκινο.\Alpha\cup\Beta
Διαφορά

Το γεγονός που συμβαίνει ακριβώς τότε όταν συμβεί το \(\Alpha\, \) αλλά δεν συμβεί το\( \Beta\,, \) λέγεται διαφορά του γεγονότος \Beta\, από το \( \Alpha\,, \) και συμβολίζουμε \( \Alpha\,-\Beta\,. \) Είναι εύκολο να δειχθεί ότι\( \Alpha\,-\Beta\,=\Alpha\,\Beta'\,. \)
Διάγραμμα Venn. Η διαφορά δύο γεγονότων, \( \Alpha\, \) και \( \Beta\,, \) με μωβ. \(\Alpha\,-\Beta\, \)
Ιδιότητες των πράξεων

Ισχύουν οι ιδιότητες:

\( \Alpha\cup\Alpha=\Alpha\, \)	\( \Alpha\cap\Alpha=\Alpha \)	Ταυτοδυναμία
\( \Alpha\cup\Omega=\Omega\, \)	\( \Alpha\cap\Omega=\Alpha\, \)	Ταυτοτική
\( \Alpha\cup\varnothing=\Alpha\, \)	\( \Alpha\cap\varnothing=\varnothing\, \)	Ταυτοτική
\( \Alpha\cup\Alpha'=\Omega \)	\( \Alpha\cap\Alpha'=\varnothing \)	Συμπληρώματος
\( \Alpha\cup\Beta=\Beta\cup\Alpha \)	\( \Alpha\cap\Beta=\Beta\cap\Alpha \)	Αντιμεταθετική
\( A\cup(B\cup\,C)=(A\cup\,B)\cup\,C \)	\( A\cap(B\cap\,C)=(A\cap\,B)\cap\,C \)	Προσεταιριστική
\( A\cap(B\cup\,C)=(A\cap\,B)\cup\,(A\cap\,C) \)	\( A\cup(B\cap\,C)=(A\cup\,B)\cap\,(A\cup\,C) \)	Επιμεριστική
\( (A\cup\,B)'=A'\cap\,B' \, \)	\( (A\cap\,B)'=A'\cup\,B' \)	de Morgan
\( (\bigcup_{i}\Alpha_i)'=\bigcap_{i}\Alpha'_i \)	\( (\bigcap_{i}\Alpha_i)'=\bigcup_{i}\Alpha'_i \)	de Morgan

Η απόδειξη των ιδιοτήτων αυτών, σχεδόν είναι συνέπεια των ορισμών των πράξεων. Παρατίθεται η απόδειξη της τελευταίας.

Έστω \( \omega\, \) ένα απλό ενδεχόμενο που ανήκει στο γεγονός \( (\bigcup_{i}\Alpha_i)'. \) Από τον ορισμό του συμπληρωματικού, το \( \omega\, \) δεν ανήκει στην ένωση \( \bigcup_{i}\Alpha_i\, \) και επομένως δεν ανήκει σε κανένα από τα \( \Alpha_i\,, \) για όλα τα \( i\, \) (διότι αν ανήκε σε κάποιο \( \Alpha_i\, \) θα ανήκε και στην ένωση). Άρα το \( \omega\, \) ανήκει στο \( \Alpha'_i\, \) για όλα τα \( i\,, \) πράγμα που σημαίνει ότι ανήκει στην τομή \bigcap_{i}\Alpha'_i. Επομένως, κάθε φορά που πραγματοποιείται το γεγονός \( (\bigcup_{i}\Alpha_i)' \) πραγματοποιείται και το γεγονός \( \bigcap_{i}\Alpha'_i. \) Αντιστρέφοντας τη σειρά των συλλογισμών, διαπιστώνουμε ότι ισχύει και το αντίστροφο. Άρα, ισχύει: \((\bigcup_{i}\Alpha_i)'=\bigcap_{i}\Alpha'_i. \)

Δείτε επίσης

Πιθανότητα

Πηγές

Θεωρία Πιθανοτήτων I, Στράτης Κουνιάς, Χρόνης Μωυσιάδης, ISBN 960-431-342-8

Μαθηματική Εγκυκλοπαίδεια

Scientific Library