Ο μαστός αποτελεί ημισφαιρική λιπώδη πτυχή του δέρματος στο πρόσθιο θωρακικό τοίχωμα, ο οποίος περιέχει τον μαστικό ή μαζικό αδένα και είναι ιδιαίτερα ανεπτυγμένος στις γυναίκες μετά την εφηβεία (Η περιγραφή που ακολουθεί αφορά στον γυναικείο πλήρως ανεπτυγμένο μαστό).
Ανατομία

Τομή μαστού: 1. Μεσοπλεύριοι μύες , 2. Θωρακικοί μύες, 3. Λοβοί του μαστικού αδένα, 4. Θηλή, 5. Θηλαία άλως, 6. Γαλακτοφόροι κόλποι , 7. Περιμαστικό λίπος

Η εξωτερική μορφολογία του μαστού περιλαμβάνει την θηλή, την θηλαία άλω και τα αλωαία οζίδια.

Η θηλή αποτελεί έπαρμα του δέρματος του μαστού που βρίσκεται λίγο πιο κάτω και έξω από το μέσο του μαστού. Στην κορυφή της υπάρχουν 15-20 στόμια όπου καταλήγουν οι γαλακτοφόροι πόροι. Το ύψος της θηλής είναι περίπου 1-1,5 cm και αυξάνει κατά την γαλουχία (θηλασμός). Το καστανέρυθρο χρώμα της θηλής οφείλεται στην άφθονη παρουσία μελανίνης ουσίας.

Η θηλαία άλως αποτελεί υποστρόγγυλη και ελαφρά επηρμένη περιοχή γύρω από την θηλή με διάμετρο 1,5-6 cm. Στην επιφάνεια της θηλαίας άλω υπάρχουν μικρά επάρματα, τα θηλαία οζίδια τα οποία έχουν ως υπόθεμα τους αλωαίους αδένες. Οι αλωαίοι αδένες είναι κυρίως οσμηγόνοι, αλλά και σμηγματογόνοι και υποτυπώδεις γαλακτικοί αδένες.

Εσωτερικά ο μαστός αποτελείται από τον μαστικό ή μαζικό αδένα και το περιμαστικό λίπος. Το περιμαστικό λίπος είναι συνέχεια του υποδόριου λίπους το οποίο όμως είναι αφθονότερο στην πρόσθια περιοχή του μαστού, ανάμεσα στο δέρμα και τον μαστικό αδένα.

Ο μαστικός αδένας σε γυναίκα μη κυοφορούσα βρίσκεται πίσω από την θηλαία άλω και μόλις που υπερβαίνει τα όριά της. Ο μαστικός αδένας αποτελείται από τους λοβούς όπου παράγεται το γάλα και τους γαλακτοφόρους πόρους που μεταφέρουν το γάλα στους γαλακτοφόρους κόλπους. Οι γαλακτοφόροι κόλποι είναι ανευρύσματα των πόρων τα οποία λειτουργούν ως αποθήκη του γάλακτος , το οποίο και απελευθερώνουν μετά από πίεση της θηλής από το βρέφος.

Αλλαγές κατά την κύηση και γαλουχία

Κατά την γαλουχία το βρέφος τρέφεται μέσω της θηλής.

Ο μαστικός αδένας είναι ορμονοεξαρτώμενο όργανο, δηλαδή η μορφολογία του αλλάζει ανάλογα με τις ορμονικές μεταβολές που παρατηρούνται κατά την ήβη, τις φάσεις του καταμήνιου κύκλου (περίοδος), την κύηση και την γαλουχία.

Έτσι, κατά το δεύτερο μήνα της κύησης το μέγεθος του μαστού, της θηλής και της θηλαίας άλω αυξάνει. Ο μαστικός αδένας υπερπλάσσεται και οι γαλακτοφόροι πόροι επιμηκύνονται. Τις 2-3 πρώτες ημέρες μετά τον τοκετό παράγεται από τον αδένα το πύαρ ή πρωτόγαλα. Μετά την τρίτη μέρα αρχίζει η παραγωγή του γάλακτος, η οποία ρυθμίζεται από την ορμόνη προλακτίνη. Μετά το τέλος της γαλουχίας ο μαστός υποστρέφει και επανέρχεται στο φυσιολογικό.

Κατά την μετακλιμακτηριακή ηλικία ο γυναικείος μαστός ατροφεί.

Γυναικείοι μαστοί. (*)

Ανωμαλίες διάπλασης

1. Αμαστία (είναι συνήθως μονόπλευρη)
2. Αθηλία (έλλειψη θηλής)
3. Υπερθηλία (υπεράριθμες θηλές σε διάφορα ύψη του πρόσθιου κοιλιακού τοιχώματος)
4. Μικρομαστία (οι μαστοί διατηρούν τον παιδικό τους τύπο)
5. Μακρομαστία (υπερβολικά μεγάλοι μαστοί)
6. Γυναικομαστία (όταν οι ανδρικοί μαστοί μεταπίπτουν στον γυναικείο τύπο)

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License