Με τον όρο διάβρωση εννοούμε την προοδευτική αποσύνθεση των υλικών (των εδαφών, των πετρωμάτων, της λάσπης και άλλων υλικών) με την πάροδο του χρόνου υπό την επίδραση του περιβάλλοντος, υπό την επίδραση για παράδειγμα του ανέμου, του νερού, των πάγων ή ακόμη και των ζωντανών οργανισμών (βιοδιάβρωση), εξ αιτίας χημικών αντιδράσεων. Κατά κύριο λόγο, ο όρος διάβρωση αναφέρεται σε μεταλλικά υλικά και κράματα μετάλλων και όχι για άλλα υλικά (π.χ. δε συνηθίζεται να αναφέρεται για τον τρόπο με τον οποίο το ξύλο διαβρώνεται).

Η διάβρωση συμβαίνει συνεχώς στη φύση και τα αποτελέσματά της είναι ορατά σε μεταλλικές, και όχι μόνο, κατασκευές. Η βροχή, για παράδειγμα, μπορεί να "διαβρώσει" σιγά - σιγά ένα μαρμάρινο άγαλμα, που αυτό συμβαίνει από τις διάφορες μικροποσότητες οξέων που περιέχονται στο νερό της βροχής, που αντιδρούν με ενώσεις του μαρμάρου σχηματίζοντας νέες ενώσεις σε μορφή σκόνης, γεγονός που συνεπάγει τη φθορά.
Η πιο συνηθισμένη και γνωστή μορφή διάβρωσης είναι το σκούριασμα του σιδήρου που είναι αποτέλεσμα αντίδρασης του σιδήρου με το οξυγόνο του αέρα και της βροχής, όπου και εδώ η σκουριά παίρνει γρήγορα τη μορφή σκόνης. Ειδικά η λέξη σκουριά αναφέρεται σε σιδερένιες κατασκευές (δε συνηθίζεται για παράδειγμα να αναφέρεται για τον τρόπο με τον οποίο σκούριασε ένα χάλκινο σκεύος).

Η διάβρωση είναι ένα αυθόρμητο φαινόμενο, χημικής διεργασίας, και η φυσική του εξήγηση ανήκει στον επιστημονικό κλάδο της ηλεκτροχημείας. Κατά τη διάβρωση το μεταλλικό υλικό υπό την επίδραση του περιβάλλοντος χάνει ηλεκτρόνια, τα οποία δεσμεύονται (συνήθως) από το οξυγόνο του περιβάλλοντος. Υπάρχει δηλαδή αύξηση του σθένους του μετάλλου κατά την ηλεκτροχημική αντίδραση:

Me ---> Meⁿ⁺+ne^-

Το φαινόμενο είναι επιφανειακό, δηλαδή εντοπίζεται στην εκτεθειμένη προς το περιβάλλον επιφάνεια του μετάλλου. Υπάρχουν πολλά είδη και κατηγοριοποιήσεις διάβρωσης (ανάλογα με την επίδραση του περιβάλλοντος, του υλικού, αν το υλικό υφίσταται μηχανική καταπόνηση, κ.α.).

Στην ιατρική σημαίνει την απώλεια των επικαλυπτηρίων του επιθηλιακού ιστού. Οι αιτίες που προκαλούν τη διάβρωση των ιστών είναι πολλές και διάφορες, όπως μηχανικές π.χ. το κόψιμο με μαχαίρι, το γδάρσιμο, διάφορες φλεγμονές ή μπορεί να προκληθούν από διάφορα οξέα κλπ.

Μορφολογία που οφείλεται στη διαβρωτική ενέργεια της θάλασσας και του ανέμου, ακτή στην Κύπρο.

Φωτογραφία : Αυγούστα Στυλιανού, ζωγράφος

Στη γεωμορφολογία σημαίνει τη διατάραξη της γήινης επιφάνειας και τη μεταφορά των υλικών που απελευθερώθηκαν σε άλλο μέρος και μπορεί να προκληθεί από διάφορες αιτίες. Έτσι, ανάλογα με τις αιτίες, έχουμε και διάφορα είδη διάβρωσης. Οι πιο συνηθισμένες αιτίες είναι το νερό, ο αέρας, ο πάγος και διάφοροι οργανισμοί.

Ανάλογα με την εποχή που έγινε η διάβρωση, έχουμε διάβρωση προϊστορική και διάβρωση σύγχρονη. Η προϊστορική διαμόρφωσε σε μεγάλο βαθμό την επιφάνεια του εδάφους που σήμερα ξέρουμε, ενώ η σύγχρονη γίνεται πάνω στην επιφάνεια που ήδη έχει διαβρωθεί. Αποτέλεσμα της προϊστορικής είναι το στρογγύλεμα των κορυφών των βουνών, το άνοιγμα των βαθιών χαραδρών ανάμεσα στα βουνά, από τις οποίες περνούν τα ποτάμια, οι διάφορες κοιλάδες κλπ.

Η διάβρωση, που προκαλεί το νερό, χωρίζεται σε διάφορες κατηγορίες. Μπορεί να είναι η επιφανειακή, που προκαλείται μετά τη βροχή όταν η επιφάνεια της γης δεν καλύπτεται από καμιά βλάστηση. Η διάβρωση αυτή γίνεται σ' όλη την επιφάνεια της γης που δέχεται τη βροχή.

Υπάρχει κατόπιν η διάβρωση που γίνεται σε μέρη, όπου υπάρχουν ή σχηματίζονται μετά από μια βροχή μικρά ρυάκια. Τα ρυάκια αυτά δεν είναι πάντα μόνιμα, αλλά κάθε φορά μπορεί να γίνονται και σε κάποιο άλλο σημείο, ανάλογα με τη διαμόρφωση που έχει το έδαφος.

Υπάρχει ακόμη η διάβρωση που προκαλούν οι χείμαρροι και τα μόνιμα μικρά ποταμάκια που μπορεί να έχουν μόνιμη κοίτη. Η καταστροφή στην επιφάνεια της γης, που μπορεί να προκληθεί από τον τύπο αυτό της διάβρωσης, είναι διαφορετική και εξαρτάται από το είδος του εδάφους, (τα αμμώδη εδάφη διαβρώνονται πολύ πιο εύκολα από ότι τα αργιλώδη) εξαρτάται ακόμη από την κλίση του εδάφους (όσο πιο επίπεδο είναι το έδαφος, τόσο πιο μικρή είναι η ταχύτητα του νερού και τόσο πιο μικρή είναι και ή διάβρωση που προκαλεί).

Ακόμη η έκταση της διάβρωσης εξαρτάται από την έκταση της κάλυψης της επιφάνειας της γης από διάφορα φυτά, ακόμη και από το είδος των φυτών κλπ. Τα αραιά φυτά πολύ λίγο εμποδίζουν τη διάβρωση, καθώς επίσης και τα φυτά εκείνα που έχουν πολύ μικρές ρίζες και ιδιαίτερα όταν αυτές βρίσκονται πολύ κοντά στην επιφάνεια.

Αντίθετα η κάλυψη της επιφάνειας από πυκνή καλλιέργεια που μάλιστα έχει ρίζες που προσχωρούν βαθιά μέσα στο χώμα, η κάλυψη με δάση μιας επιφάνειας, εμποδίζει σε πολύ μεγάλο βαθμό ή ακόμη σταματά τελείως οποιαδήποτε διαβρωτική δράση του νερού. Ο τύπος αυτός της διάβρωσης είναι γνωστός σε ολόκληρο τον κόσμο και απειλεί με καταστροφή πολλές χιλιάδες στρέμματα καλλιεργήσιμης γης κάθε χρόνο. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η διάβρωση στην πατρίδα μας, που στερείται από δάση, αλλά και από κάλυψη με βλάστηση, ιδιαίτερα των βουνών.

Φυσικά η διάβρωση που προκαλεί το νερό μπορεί σε μια περιοχή ή σε μια γωνιά να προκαλεί τεράστιο κακό και να την απειλεί κυριολεκτικά με αφανισμό, ενώ σε άλλη να προκαλεί μεγάλο καλό. Μια μικρή απόδειξη, στη χώρα μας, της δράσης της διάβρωσης του νερού αποτελεί και ο σημερινός κάμπος κοντά στις Θερμοπύλες.

Πριν από 2.500 περίπου χρόνια στις Θερμοπύλες η θάλασσα έφτανε μέχρι τους πρόποδες του βουνού και μόνο μια άμαξα μπορούσε να περάσει. Σήμερα υπάρχει αυτός ο τεράστιος κάμπος που εκτείνεται μερικά χιλιόμετρα μέσα στη θάλασσα και που είναι δημιούργημα του Σπερχειού ποταμού.

Ένα άλλο ακόμη παράδειγμα της ωφέλειας που μπορεί να προκαλέσει η διάβρωση σε μια άλλη χώρα, είναι η περίπτωση του Νείλου ποταμού στην Αίγυπτο. Την εποχή των βροχών ο Νείλος κουβαλάει από τα διάφορα υψίπεδα της Αβησσυνίας τεράστιες ποσότητες από χώματα, που αποθέτει στις περιοχές της Αιγύπτου που πλημμυρίζει. Με τον τρόπο αυτό κάνει τεράστιες εκτάσεις γόνιμες στην Αίγυπτο. Παράλληλα όμως έχει στην κυριολεξία καταστρέψει τα βουνά της Αβησσυνίας, με αποτέλεσμα να καταστρέφονται τα δάση και τελικά να υπάρχει μια αργή και σταδιακή μείωση των βροχών στην περιοχή της Αβησσυνίας.

Όπως υπολογίζουν οι επιστήμονες, αν η διάβρωση του Νείλου συνεχιστεί για πολλά χρόνια ακόμη, τότε θα έχουμε σημαντική μετατόπιση των βροχών από την Αβησσυνία που τελικά θα μετατραπεί σε έρημη σχεδόν περιοχή και το αποτέλεσμα θα είναι ότι και η Αίγυπτος, που τόσο πολύ σήμερα ωφελείται από τις βροχές αυτές, θα μετατραπεί σε έρημη γη. Φυσικά αυτό τοποθετείται ότι θα γίνει σε μερικές εκατοντάδες χρόνια.

Μια περίπτωση καταστροφικής επίδρασης της διάβρωσης στη χώρα μας μπορεί να διαπιστώσει κανείς ταξιδεύοντας από την Αθήνα προς την Πάτρα από τη νέα εθνική οδό. Εκεί θα διαπιστώσει και ιδιαίτερα στην περιοχή μεταξύ του Κιάτου και Αιγίου, πόσο η διάβρωση έχει μεταφέρει εκατομμύρια τόνους γης μέσα στη θάλασσα και πόσο ακόμη συνεχίζει το καταστροφικό της έργο, αφού στις πλαγιές των λόφων δεν υπάρχει κανένα σχεδόν δένδρο που θα μπορούσε με τις ρίζες του να συγκρατήσει τα χώματα.

Ο αέρας, όπως αναφέραμε και παραπάνω, προκαλεί διάβρωση. Η διάβρωση αυτή είναι πιο συνηθισμένη στις ερήμους, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δε γίνεται παντού. Με το δυνατό αέρα μεταφέρονται μικρά κομμάτια άμμου, που πέφτοντας με δύναμη πάνω στα διάφορα πετρώματα προκαλεί ένα μικρό, αόρατο με το μάτι, μικρό σπάσιμο. Όταν αυτό συνεχίζεται μερικές εκατοντάδες χρόνια, τότε η ζημιά που προκαλεί είναι πραγματικά τεράστια. Τέτοιου είδους διάβρωση συναντάμε στη βόρεια Αφρική, στην περιοχή της Σαχάρας.

Η διάβρωση που προκαλεί ο πάγος είναι πιο συνηθισμένη στις βόρειες περιοχές της γης, καθώς και στα ψηλά βουνά, όπου επικρατούν πολύ χαμηλές θερμοκρασίες. Τη διάβρωση την προκαλούν οι χιονοστιβάδες ή οι παγετώνες με την κίνησή τους. Τη μεγαλύτερη όμως και την πιο συνεχή διάβρωση την προκαλεί ο πάγος που σχηματίζεται, όταν παγώνει το νερό μέσα στις σχισμές των βράχων. Με τον τρόπο αυτό εκατοντάδες τόνοι βράχων κάθε χρόνο μετατρέπονται κυριολεκτικά σε μικρές πέτρες και άμμο, που μόλις λιώσουν το καλοκαίρι οι πάγοι, φεύγουν μαζί με το νερό.

Η διάβρωση που προκαλούν οι διάφοροι οργανισμοί, όπως τα φυτά και τα ζώα, έχει σχέση με τη διαταραχή της επιφάνειας της γης, που όμως δεν μπορεί να είναι οπωσδήποτε και καταστροφική για τη γη. Το αντίθετο μάλιστα η διάβρωση αυτή, που προκαλούν ιδιαίτερα τα φυτά, έχει άμεση σχέση με τη γονιμότητα του εδάφους.

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org και LivePedia.gr. Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License

<-- Search -->