Γενικά η λέξη απόκλιση (variation ή var.) σημαίνει εκτροπή από καθορισμένη θέση ή κατεύθυνση. Είναι ακριβώς η αντίθετη της σύγκλισης. Στις διάφορες εκφράσεις λαμβάνει χαρακτήρα ακόμη και προτίμησης και ιδιαίτερα στη πολιτική (π.χ. δεξιών ή αριστερών αποκλίσεων).

Ιδιαίτερα όμως σε θέματα γεωγραφικής κατεύθυνσης όπως στη Ναυτιλία η απόκλιση είναι ένας πολύ βασικός και σημαντικός όρος που έχει να κάνει με τον γήινο μαγνητισμό και τις πυξίδες, εξ ου και λέγεται μαγνητική απόκλιση.

Γήινος μαγνητισμός

Όπως είναι γνωστό η Γη αποτελεί ένα τεράστιο φυσικό μαγνήτη που έχει όλα τα χαρακτηριστικά του, δηλαδή, τον Βόρειο μαγνητικό Πόλο, τον Νότιο μαγνητικό Πόλο και τον μαγνητικό ισημερινό. Οι μαγνητικοί αυτοί πόλοι της Γης συνιστούν τα γήινα εκείνα σημεία με την μεγαλύτερη μαγνητική ένταση και βρίσκονται αρκετά κοντά στα αντίστοιχα ομώνυμα γεωγραφικά σημεία¹. Ο δε μαγνητικός ισημερινός (της Γης) αντίθετα συνιστά την ουδέτερη μαγνητική ζώνη με την ελαχιστότερη ένταση μαγνητικού πεδίου.

Πρακτική εφαρμογή

Έτσι στη πράξη όταν μείνει ελεύθερη η μαγνητική βελόνη θα ταχθεί επί των δυναμικών γραμμών του υφιστάμενου μαγνητικού πεδίου κατά τον νόμο έλξης των ετερωνύμων πόλων, δηλαδή ο ερυθρός της μαγνητικής βελόνης θα ταχθεί προς Βορρά εις τρόπο που να δείχνει τον μαγνητικό Βορρά. Λόγω όμως της διαφορετικής θέσης των μαγνητικών πόλων προς εκείνη των γεωγραφικών αλλά και λόγω άλλων δευτερευόντων παρεκτρεπικών δυνάμεων (κυρίως από φυσικά μαγνητικά πετρώματα στη ξηρά) η κατεύθυνση τελικά της μαγνητικής βελόνης δεν ταυτίζεται με τον αληθή Βορρά αλλά σχηματίζει με αυτόν μία γωνία η οποία και καλείται απόκλιση (Απ).

Χαρακτηρισμοί απόκλισης

Η Απόκλιση (Απ) χαρακτηρίζεται είτε Ανατολική, ή δεξιά, ή Α, ή δ, ή +, ή East (E), είτε Δυτική, ή αριστερή, ή Δ, ή Αρ, ή -, ή West (W) όταν ο μαγνητικός Βορράς βρίσκεται ανατολικότερα ή δυτικότερα αντίστοιχα του αληθή Βορρά.

Μεταβολές απόκλισης

Η μαγνητική απόκλιση μεταβάλλεται υπό τις παρακάτω συνθήκες:

1. Από τόπο σε τόπο: που οφείλεται στην ανομοιόμορφη ένταση του γήινου μαγνητικού πεδίου στην επιφάνεια της Γης.

2. Με την πάροδο του χρόνου: (για τον ίδιο τόπο) λόγω της κίνησης των μαγνητικών πόλων εκατέρωθεν των γεωγραφικών².

3. Από μαγνητικές διαταραχές Αυτές παρουσιάζονται κατά διάφορους καιρούς με αποτέλεσμα να προξενούν απροσδιόριστα την εκάστοτε τιμή της απόκλισης. Αυτές οι διαταραχές οφείλονται σε "μαγνητικές θύελλες" και σε "τοπικές διαταραχές".

Οι "μαγνητικές θύελλες" είναι συνήθως φαινόμενα που προκαλούν στιγμιαίες διαταραχές και συχνά παρατηρούνται κατά τη εμφάνιση του πολικού σέλαος (nothern lights).

Οι "τοπικές διαταραχές" εμφανίζονται κυρίως σε περιοχές με έντονο μεταλλευτικό πλούτο ή κοντά σε μεταλλικό ναυάγιο. Οι περιοχές που παρουσιάζουν έντονες τέτοιες μαγνητικές διαταραχές σημειώνονται στους ναυτικούς χάρτες καθώς και στους Πλοηγούς των τόπων αυτών³

Προσδιορισμός απόκλισης

Και όμως το μέγεθος, δηλαδή η εκάστοτε τιμή, της απόκλισης για ορισμένο πάντα τόπο δεν είναι και ακατόρθωτο. Αρκεί να ληφθούν οι σχετικές πληροφορίες από τις ακόλουθες τρεις βασικές πηγές:

1. Ανεμολόγια ναυτικών χαρτών Τα ανεμολόγια των ναυτικών χαρτών (compass rose) παρίστανται με δύο ομόκεντρους κύκλους, ένα εξωτερικό ανεμολόγιο και ένα εσωτερικό. Το εσωτερικό ανεμολόγιο παρουσιάζει την κατεύθυνση του μαγνητικού Βορρά Βμ του έτους δημιουργίας του χάρτη. Ο δε εξωτερικός δεικνύει τον αληθή Βορρά Βλ επίσης κατά το έτος κατασκευής του χάρτη. Η γωνία λοιπόν της παρουσιαζομένης απόκλισης καθώς και η ετήσια μεταβολή της αναγράφεται στη γραμμή Α. - Δ. τούτου του εσωτερικού ανεμολογίου.

2. Καμπύλες απόκλισης γενικών ναυτικών χαρτών: Πρόκειται για ειδικές καμπύλες "ισομαγνητικής απόκλισης" (isogonics) που καλύπτουν μεγάλες εκτάσεις και συνεπώς αναγράφονται μόνο σε γενικούς ναυτικούς χάρτες. Κάθε ισομαγνητική τέτοια καμπύλη φέρει την τιμή απόκλισης με την ονομασία της και την ετήσια μεταβολή της με το σημείο + που φανερώνει αυξανόμενη (ecreasing) απόκλιση, ή το σημείο - που σημαίνει μειούμενη (decreasing) απόκλιση . Το έτος που αναφέρονται αυτές οι καμπύλες αναγράφεται είτε στο περιθώριο είτε στον τίτλο αυτών των χαρτών.

3. Χάρτες απόκλισης: Πρόκειται για ειδικούς χάρτες απόκλισης (variation charts) στους οποίους φέρονται χαραγμένες οι καμπύλες ίσης μαγνητικής απόκλισης με την ετήσια μεταβολή τους. Στους χάρτες αυτούς οι μεν ανατολικές αποκλίσεις φέρουν χρώμα κόκκινο οι δε δυτικές χρώμα μπλε. Οι δε ετήσιες μεταβολές σημειώνονται επίσης με ελαφρό αντίστοιχο χρώμα.

Στη πράξη συνηθέστερη αναζήτηση είναι η πρώτη που καθίσταται ποιό πρόσφορη πάνω στον ίδιο τον χάρτη.

Σύγχρονη απόκλιση

Από τα παραπάνω αναφερόμενα καθίσταται φανερό πως οι τιμές αποκλίσεων αναφέρονται στο έτος κατασκευής του χάρτη, συνεπώς παρίσταται ανάγκη της αναγωγής αυτών κάθε φορά στο έτος της χρησιμοποίησης (υπολογισμού των) από τους ναυτιλλομένους, δηλαδή στη σύγχρονη απόκλιση - Απ(σ).

Για την εύρεση της Απ(σ) πολλαπλασιάζεται η ετήσια μεταβολή επί της διαφοράς των ετών, χάρτου και σύγχρονου έτους υπολογισμού, και αν μεν η ετήσια μεταβολή είναι αυξητική προστίθεται στην απόκλιση του χάρτη Απ(χ), αν είναι ελαττούμενη αφαιρείται από την Απ(χ). Έτσι καταλήγουμε στον γενικό τύπο:

Ολική μεταβολή Απ = Διαφορά ετών Χ ετήσια μεταβολή

Απ(σ) = Απ(χ) ± ολική μεταβολή

Παράδειγμα υπολογισμού

Έστω κάποιος ναυτικός χάρτης που περιέχει το ανεμολόγιο της εικόνας που παρατίθεται. Διαπιστώνεται αμέσως ότι αυτό φέρει στο κέντρο του την ακόλουθη ένδειξη: Var. 4° 15’ W (1985) annual decrease 8’. Η ένδειξη αυτή σημαίνει πως όταν κατασκευάστηκε αυτός ο χάρτης, το 1985, η απόκλιση (variation) ήταν 4°15’ Δυτική (W), η οποία όμως μειώνεται (decrease) ετησίως 8’ λεπτά της μοίρας. Προκειμένου λοιπόν να γίνει χρήση αυτού του χάρτη σήμερα ,(2007), θα πρέπει προηγουμένως να υπολογισθεί η σύγχρονη απόκλιση, που γίνεται με τον ακόλουθο απλό τρόπο:

1.Αναφέρθηκε παραπάνω ότι Ολική μεταβολή = έτη Χ ετήσια μεταβολή και ακόμη

2.Απόκλιση σύγχρονη = Απόκλιση χάρτου ± Ολική μεταβολή (+ αν αυξάνεται, - αν μειώνεται)

Συνεπώς 2007 – 1985 = 22 έτη διαφορά, 22 έτη Χ 8' ετήσια μεταβολή = 176’ δηλαδή (δια 60) = 2° 56’.

Άρα η σύγχρονη απόκλιση Απ(σ) θα είναι = 4°15’W ~ 2°56'(μειούμενη) = 3°75' – 2°56' = 1°19' Δυτική (W) (2007), μειουμ. 8' ετησίως.

* Σημ.: Βέβαια αυτά μόνο για το παράδειγμα, γιατί στη πράξη κρίνεται απαράδεκτο να τηρούνται στα πλοία τόσο παλαιοί, 22 ετών, χάρτες.

Σημειώσεις

* (¹) Οι γήινες μαγνητικές γραμμές παρουσιάζουν μέγιστη πυκνότητα πέριξ των Πόλων και την ελάχιστη παρά τον Ισημερινό. Οι γήινοι μαγνητικοί Πόλοι δεν συμπίπτουν με τους γεωγραφικούς αλλά όμως βρίσκονται πολύ κοντά τους. Ο μεν βόρειος μαγνητικός πόλος γειτονεύει με τον κόλπο Husdon (ΒΑ. ακτές Καναδά), ο δε νότιος μαγνητικός βρίσκεται πλησίον της South Victoria land (στην Ανταρκτική).

* (²) Επίσης οι γήινοι μαγνητικοί πόλοι δεν παραμένουν σταθεροί στο αυτό σημείο, αλλά μετακινούνται συνεχώς, σε ίχνη φαινομενικά ακαθόριστα, συμπληρώνοντας περιφέρεια κύκλου σε περίοδο εκατοντάδων ετών. Στο γεγονός αυτό οφείλεται η ετήσια μεταβολή της απόκλισης (var. annual change) καθώς και άλλες διακυμάνσεις (εποχιακές, ημερήσιες) που δεν λαμβάνονται συνήθως υπόψη (αυτές οι τελευταίες) αν και πολλές φορές μπορεί ν΄ επηρεάσουν σοβαρά την τιμή της απόκλισης.

* (³) Μια τέτοια περιοχή π.χ. αναφέρεται ανοικτά των ακτών της Δ. Αυστραλίας περίπου 200μ από την ακτή και σημειούμενο βάθος 9 οργιές η μεταβολή απόκλισης έφθασε από 56° Α. σε 26° Δ. δηλαδή μια απόκλιση αριστερή 82°!

Δείτε επίσης

* Πυξίδα

* Ανεμολόγιο

* Παρεκτροπή πυξίδας

* Παραλλαγή πυξίδας

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License

<-- Search -->