Αγγειόσπερμο δικότυλο φυτό η πεπονιά ανήκει στην τάξη κολοκυνθώδη ή κουκουρβιτώδη και στην οικογένεια κουκουρβιτίδες. Συγγενικό φυτό με την κολοκυθιά , την αγγουριά και την καρπουζιά.

Καλλιεργείται σε θερμές περιοχές της γης για τον νόστιμο καρπό της το πεπόνι. Είναι αναρριχώμενο ή έρπον φυτό με καταγωγή από την Ασία ,οι βλαστοί του είναι τριχωτοί ,μαλακοί και σχηματίζουν γωνίες. Τα φύλλα της πεπονιάς είναι μεγάλα σχήματος νεφρού ή στρογγυλά και εναλλάσσονται. Τα άνθη της έχουν χρώμα κίτρινο και φύονται στις μασχάλες των φύλλων.

Η καλλιέργεια της πεπονιάς απαιτεί ζέστη, και εδαφική υγρασία. Ευδοκιμεί σε όλους τους τύπους των εδαφών αλλά είναι απαιτητικό φυτό γιαυτό χρειάζεται λίπανση με κοπριά ή χλωρού τύπου και σε διάφορες περιπτώσεις και λίπασμα. Ο πολλαπλασιασμός της γίνεται με σπορά στην ύπαιθρο όταν το χώμα ζεσταθεί αρκετά. Στην συνέχεια χρειάζεται καλό πότισμα.. Μέχρι να ωριμάσουν τα πεπόνια χρειάζονται περίπου 3 μήνες. Επειδή η πεπονιά είναι φυτό επιπολαιόρριζο χρειάζεται προσοχή όταν αφαιρούνται τα διάφορα ζιζάνια, γιατί μπορεί να προκληθούν ζημιές στο φυτό. Γι αυτό τις περισσότερες φορές η αφαίρεση των ζιζανίων γίνεται με το χέρι.

Πεπόνια

Υπάρχουν πολλές καλλιεργούμενες ποικιλίες πεπονιάς ,που συγκεντρώνονται σε 7 κύριες ομάδες.

1.-Κασάμπα ή χειμωνιάτικη Παράγει μεγάλους καρπούς μέτριας γεύσης και αρώματος. Καλλιεργείται σε μικρή έκταση, ενώ η ονομασία της χειμωνιάτικη δόθηκε γιατί τα πεπόνια της ωριμάζουν αργά επί πολλές εβδομάδες.

2.-Καλυπτώμενη. Παράγει μικρού μεγέθους, εύγευστα πεπόνια με πορτοκαλόχρωμη σάρκα. Σε αυτή την ομάδα ανήκουν τα μοσχοπέπονα.

3.-Κανταλούπε.Η καταγωγή της πεπονιάς αυτής είναι από την Ιταλική περιοχή Κανταλούπο ,οι καρποί της είναι μετρίου μεγέθους η φλούδα τους είναι πιο παχιά από τις άλλες ομάδες και είναι γλυκοί και εύγευστοι. Καλλιεργείται και στις βόρειες εύκρατες περιοχές σε θερμοκήπια.

4.- Ευπροσάρμοστος Ο καρπός της πεπονιάς αυτής μοιάζει με του αγγουριού και γίνεται κομπόστες και μαρμελάδες .

5.-Η ομάδα Χίτο. Οι καρποί μοιάζουν με λεμόνια και καλλιεργείται σε διάφορες περιοχές της Ασίας .Η γεύση τους είναι γλυκόξινη και η σάρκα λευκωπή .Κονσερβοποιείται και γίνεται κομπόστες.

6.-Ντούνταλμ Τα άνθη της πεπονιάς αυτής είναι μεγάλου μεγέθους και οι καρποί έχουν το μέγεθος πορτοκαλιού. Καλλιεργείται σαν καλλωπιστικό φυτό.

7.- Λουτίφια Τα πεπόνια της ομάδας αυτής έχουν πρασινωπή σάρκα και ουδέτερη γεύση . Χρησιμοποιούνται στην παρασκευή μαρμελάδων και κομπόστας με προσθήκη ζάχαρης.

Στην Ελλάδα έχουμε αρκετές ποικιλίες πεπονιάς, ενώ τα παραγόμενα πεπόνια είναι από τα πιο νόστιμα στον κόσμο.

Οι πιο γνωστές είναι:

1.-Μπανάνες.Πρώιμη ποικιλία με καρπούς κιτρινωπούς συνήθως σφαιρικού και μικρού μεγέθους. Αρκετά αρωματικά και καλής ποιότητας.

2.-Αργείτικες .Παράγουν τα γνωστά αργείτικα πεπόνια εξαιρετικής ποιότητας. Η σάρκα τους είναι λευκοπράσινη ή κιτρινοπράσινη γλυκιά και σχετικά σκληρή.

3.-Κρεμαστά χειμωνιάτικα . Όψιμη ποικιλία , με σφαιρικό ή ωοειδή καρπό και πρασινωπή σάρκα. Καλλιεργείται σε περιοχές της Πελοποννήσου.

4.-Κουνέλια. Οι καρποί της είναι αρωματικοί μετρίου ή μεγάλου μεγέθους. Η φλούδα τους είναι κίτρινη ή πορτοκαλί και η σάρκα λευκοκίτρινη.